سالهاست که زمین‌های کشاورزی در کشور ما شخم و دیسک زده شده و بقایای محصول نیز آتش زده می‌شود، روشی سنتی و غیرعلمی که به گفته کارشناسان مرگ تدریجی خاک و منبع حیات در زمین است.
کشاورزی حفاظتی به مجموع اقدامات مدیریتی کشاورزی اطلاق می‌شود که هدف آن حفاظت خاک، آب و گیاه از انواع تخریب‌ها و آلودگی‌ها است؛ تخریب ساختمان خاک و کاهش نفوذ آب، کاهش ظرفیت نگهداری رطوبت، متراکم شدن خاک و کاهش نفوذ ریشه و قدرت خاک در نگهداری عناصر غذایی و تغذیه گیاه، تنها بخشی عواقبی بوده که با مدیریت اشتباه، گریبان خاک‌های کشاورزی ما را گرفته است.
دبیرخانه کشاورز گلستان با اشاره به اینکه لازمه رونق کشاورزی حفاظتی در استان فرهنگ‌سازی است، اظهار کرد: باید با عملیاتی کردن طرح‌های الگویی در استان و برگزاری همایش‌های متعدد زمینه آشنایی کشاورزان با کشاورزی حفاظتی را ایجاد کنیم.
ذهن کشاورز را به سمت استفاده از ابزار آلات کشاورزی حفاظتی معطوف کنیم
وی با بیان اینکه باید ذهن کشاورز را از استفاده از ماشین آلات قدیمی به سمت وسایل و ابزارآلات کشاورزی حفاظتی معطوف کنیم، بیان کرد: نکته مهم در این موضوع تهیه و تدارک ماشین آلات مورد نیاز این عرصه است چرا که در کشت حفاظتی نمی‌توان از هر ماشینی استفاده کرد.
دبیر خانه کشاورز گلستان با تأکید بر اینکه باید طی آزمایشات تمام مناطق استان، مناطقی را که قابلیت استفاده از ابزار کشت حفاظتی در آن‌ها وجود دارند شناسایی کرد، توضیح داد: با انجام این امر به سؤالاتی نظیر اینکه «آیا جنوب استان که شالی در آن کشت می‌شود مناسب کشت حفاظتی است یا خیر؟ » پاسخ داده می‌شود.
ایمانی با بیان اینکه طی کردن این مسیر یک شبه اتفاق نخواهد افتاد، اذعان کرد: باید برای رشد و پیشرفت در این عرصه به آرامی و آهستگی و با بررسی تمام جوانب اعم از مزایا و معایب آن گام برداشت تا کشاورزان متوجه این موضوع شوند.
وی خاک را بستر تولید برشمرد و ادامه داد: یکی از راه‌های حفظ این بستر کشاورزی حفاظتی است زیرا برگرداندن بقایا به خاک سبب احیا و زنده شدن آن می‌شود.
دبیر خانه کشاورز با اشاره به اینکه کشاورزان برای شروع این مسیر نیاز به مشوق دارند، اظهار کرد: برای شروع کشاورزی حفاظتی و جایگزینی آن با روش‌های سنتی باید با مشوق‌ها و آموزش‌های اصولی در کشاورزان انگیزه ایجاد کنیم.
یک پژوهشگربین‌المللی آب و خاک اظهار کرد: کشاورزی حفاطتی مجموعه‌ای از اقداماتی شامل حداقل دستکاری مکانیکی خاک با تکیه بر کشت به شیوه بی‌خاک‌ورزی یا کشت مستقیم، حفظ و نگهداری مقدار مناسبی از بقایای گیاهی در سطح خاک و رعایت اصول تناوب زراعی مناسب گفته می‌شود که سبب صرفه‌جویی در زمان و انرژی و افزایش بهره وری منابع آب و خاک می‌شود.
محمد اسماعیل اسدی با اشاره به اینکه کشاورزی حفاظتی یک سیستم کشاورزی است که می‌تواند ضمن بازسازی اراضی تخریب شده، از نابودی اراضی زراعی و فرسایش خاک جلوگیری کند، افزود: در این سیستم پایدار تولیدات کشاورزی، پوشش دائمی خاک، حداقل دستکاری خاک و تنوع گونه‌های گیاهی ارتقا می‌یابد. افزون براین، تنوع زیستی و فرآیندهای زیستی طبیعی را در سطح و زیر سطح خاک را افزایش می‌دهد که به افزایش بهبود بهره وری مصرف آب هم در اراضی آبی و هم اراضی دیم و عناصرغذایی و بهبود و پایداری تولید محصول کمک می‌کند.
وی ادامه داد: خاک‌های تحت کشاورزی حفاظتی به خاطر ساختار بهبود یافته و همچنین نگهداشت بقایای گیاهی که در حکم خاکپوش یا مالچ آلی هستند از ظرفیت نفوذ آب بسیار بالایی برخوردار بوده که باعث کاهش رواناب سطحی و در نتیجه بطور قابل توجهی کاهش فرسایش خاک می‌شوند که این امر سبب بهبود کیفیت آب‌های سطحی از آلودگی ناشی از فرسایش خاک شده و منابع آب زیرزمینی را تقویت می‌کند.
اسدی با بیان اینکه کشاورزی حفاظتی به هیچ‌وجه کشاورزی با خروجی کم نیست و عملکرد قابل مقایسه‌ای (اما به روش پایدار) با کشاورزی سنتی و با تکیه بر گاوآهن برگرداندار می‌دهد، افزود: در این روش با کاهش تغییرات عملکرد، افزایش عملکرد طی سال‌ها مشاهده می‌شود.
حفظ و نگهداشتن بقایای گیاهی یکی از مهمترین مؤلفه‌های کشت مستقیم است.
این محقق آب و خاک تصریح کرد: از نظر کشاورز، کشاورزی حفاظتی به‌دلیل امکان کاهش هزینه‌های تولید، کاهش زمان و نیروی کار به‌ویژه در اوج فشار کار مانند آماده‌سازی و کاشت زمین و در سیستم‌های مکانیزه سبب کاهش هزینه‌های سرمایه‌گذاری و نگهداری ماشین‌ها و ادوات در درازمدت، می‌شود.
وی توضیح داد: در این شیوه از کشت بوسیله استفاده از تجهیزات مدرن کشاورزی، بقایای گیاهان در خاک باقی مانده و بذور مورد نظر فقط با ایجاد یک شیار باریک در اراضی شخم نخورده و دستکاری نشده کاشته می‌شوند و به این ترتیب حفاظت از خاک‌های کشاورزی در بهترین شرایط محقق می‌شود.
کاهش زمان لازم برای آماده‌سازی زمین و حفظ رطوبت خاک با کشاورزی حفاظتی
اسدی با بیان اینکه کشاورزی حفاظتی مستلزم رعایت اصول و قوائدی است که در صورت رعایت آن‌ها، مزایای زیادی را به همراه خواهد داشت و در غیر این صورت، باعث افت شدید عملکرد محصول می‌شود، گفت: کاهش مصرف انرژی و سوخت، جلوگیری از فرسایش خاک، افزایش مواد آلی خاک، کاهش نیاز به سرمایه‌گذاری برای تهیه ماشین‌های کشاورزی، کاهش زمان لازم برای آماده‌سازی زمین و حفظ رطوبت خاک از جمله مزایای کشت مستقیم هستند.
رئیس اداره فناوری‌های مکانیزه جهاد کشاورزی گلستان با اشاره به اینکه کشاورزی حفاظتی یکی از زیر مجموعه‌های کشاورزی پایدار است، گفت: اجرای طرح کشاورزی حفاظتی در ایران از سال ۸۶ به استان‌ها ابلاغ شد و استان‌های گلستان و فارس استان‌های اولیه و پایلوت برای اجرای این طرح بودند.
مریم برزنونی با بیان اینکه سه آیتم ثابت در کشاورزی حفاظتی داریم که باید به صورت همزمان انجام شود، گفت: رعایت تناوب زراعی، پوشش دار کردن اراضی و کشت مستقیم محصولات زراعی باید در کشت حفاظتی رعایت شود.
آتش زدن بقایای محصولات سبب فقیرتر شدن اراضی کشاورزی می‌شود
وی با اشاره به اینکه روش‌هایی مثل آتش زدن بقایای گیاه سبب فقیرتر شدن اراضی کشاورزی می‌شود، گفت در کشاورزی حفاظتی بقایای محصول قبلی در زمین حفظ می‌شود و به این ترتیب از فرسایش خاک پیشگیری شده و علاوه بر آن ظرفیت نگهداری آب نیز در خاک افزایش می‌یابد.
رئیس اداره فناوری‌های مکانیزه جهاد کشاورزی گلستان با توضیح اینکه کشاورزی حفاظتی میزان میکرواورگانیسم‌هایی که در داخل خاک هستند را فعال و تنوع کودی را به مزارع بر می‌گرداند، گفت: ما در حال حاضر برای مبارزه با آفات و بیماری‌ها از سموم زیادی استفاده می‌کنیم اما در کشاورزی حفاظتی بقایای گیاهی حفظ شده و از کودهای حیوانی استفاده می‌شود که در این روش خاک احیا شده و نیاز کمتری به استفاده از سموم شیمیایی است.
برزنونی ادامه داد: منابع آبی استان در بخش بزرگی از اراضی زراعی در نوار شمالی استان به شدت کاهش یافته و باعث شده نواساناتی در تولید محصولات داشته باشیم و برای اینکه بتوانیم با این روند سازگاری ایجاد کنیم به کشاورزی حفاظتی روی آوردیم که تاکنون نتایج خوبی گرفتیم.
وی کشاورزی حفاظتی را تنها راه برون رفت از تغییرات اقلیمی و خشکسالی دانست و افزود: در سال ۸۶ که اجرای طرح کشت حفاظتی را شروع کردیم کمتر از هزار هکتار کشت حفاظتی در استان داشتیم ولی در حال حاضر ۴۰۰ هزار هکتار از اراضی ما تحت کشاورزی حفاظتی قرار گرفته و نتایج رضایت بخشی را در این روش شاهد بودیم.
با توجه به اهمیت تولید محصولات کشاورزی در امنیت غذایی کشور، تغییرت اقلیمی، سایه سنگین و شوم خشکسالی و اثرات جبران ناپذیر کشت سنتی و غیر علمی که در تخریب خاک دارد، امروز کشاورزی حفاظتی یک ضرورت اجتناب ناپذیر بوده که تحقق کامل آن نیازمند عزم همگانی است.
منبع: ایسنا