سرمای بهاره، امسال نیز به جان درختان پسته کرمان زد و در آخرین روزهای تعطیلات نوروز، دمای زیر صفر، به بخشی از محصول در شهرهای پسته‌خیز استان خسارت وارد کرد.
به گفتۀ مدیر جهاد کشاورزی رفسنجان، بر اساس برآوردهای اولیه در سرمای فروردین‌ماه، ۱۲ هزار هکتار از باغ‌های رفسنجان بین ۱۰ تا ۹۰ درصد دچار سرمازدگی شده است.
رئیس جهاد کشاورزی شهرستان زرند نیز چند روز پس از سرمازدگی، اعلام کرد که 90 درصد باغ‌های پسته زرند در افت دمای روزهای 14، 15 و 16 فروردین‌ماه بین 30 تا 100 درصد خسارت دیده‌اند.
با این وجود، استاندار کرمان در نشست خبری و در پاسخ به سوال خبرنگار فردای‌کرمان دربارۀ حمایت از کشاورزان پسته‌کار با توجه به سه سال سرمازدگی متوالی درختان پسته در استان، گفت: «امسال سرما پسته را نزده است»!
فداکار تصریح کرد: «در رفسنجان، برآوردهای دقیقی وجود ندارد و هنوز اعلام نشده، اما کمتر از ۱۰ درصد به صورت نقطه‌ای، آن هم در حاشیۀ رشته کوهی که بین زرند و رفسنجان وجود دارد، سرما خسارت زده است».
وی همچنین گفت: «در زرند هم در یک نقطه و یک بخش سرمازدگی رخ داده اما بیشترین آسیب را زرند دیده است. شهربابک و سیرجان اصلا خسارت نداشته‌اند. شاید باغی در جایی دچار سرمازدگی شده باشد اما در مجموع مشکلی پیش نیاورده است».
دبیر خانه کشاورز استان در واکنش به این سخنان استاندار کرمان با بیان این‌که سرمازدگی در استان چشمگیر بوده است، گفت: «از استاندار که شخصی بومی هستند بعید است که به جای همدردی با کشاوزان و حمایت از آن‌ها، موضوع را کوچک جلوه بدهند».
مهدی سیف‌الدینی تاکید کرد: «آقای استاندار به جای این‌که مرهمی بر زخم کشاورزان باشند، با این صحبت‌هایی که مطرح کردند نمک به زخم ما پاشیدند. ما از استاندار که شخصی بومی است و از وضعیت پسته در شهرستان‌ها اطلاع دارند توقع داریم حمایت بیشتری از کشاورزان داشته باشند».
وی در گفت‌وگو با خبرنگار فردای‌کرمان اظهار کرد: «از آقای استاندار خواهش عاجزانه دارم که از باغ‌ها بازدید داشته باشند زیرا بازدید میدانی با تکیه بر گزارش‌هایی که ارائه می‌شود، بسیار متفاوت است. به نظر می‌رسد گزارش‌هایی که به آقای استاندار داده شده، اولیه است و صحیح نیستند و ایشان بر اساس آمار و اطلاعاتی که به ایشان داده می‌شود، صحبت می‌کنند، فاجعۀ خسارت بیشتر از آن چیزی است که آقای استاندار مطرح کردند و خسارت سرما به باغ‌های پسته خیلی شدید بوده است».
استفاده از گازوئیل در باغ‌ها محدود بود
سیف‌الدینی با اشاره به آن بخش از صحبت‌های استاندار مبنی بر ارائۀ راهکار از سوی شرکت‌های دانش‌بنیان برای جلوگیری از سرمازدگی و تاثیر آن بر سرمازدگی اخیر، یادآور شد: «من چنین اعتقادی ندارم. درست است که سال گذشته قرار شد شرکت‌های دانش‌بنیان کارهایی انجام دهند و در حال انجام کارهایی هم هستند، ولی از آقای استاندار درخواست دارم به‌صورت عملی یک مورد را به ما نشان بدهند که شرکت‌های دانش‌بنیان کاری انجام داده‌اند که باغی دچار خسارت سرمازدگی نشده است».
وی تاکید کرد: «کارهایی که برای جلوگیری از سرمازدگی در باغ‌ها انجام گرفته کارهایی بوده که مردم خودشان بر اساس تجربۀ سال گذشتۀ کشاورزان پیشرو انجام داده‌اند که یکی از آن‌ها استفاده از آتش زدن گازوئیل برای تعدیل دمای هوا بود. مرکز تحقیقات، دانشگاه و شرکت‌های دانش‌بنیان صحبت‌ها و جلسات خوبی دارند اما یک کار عملی و پایلوت که در یک باغ انجام داده باشند و با آن بتوانند به کشاورزان توصیه کنند، انجام نداده‌اند».
دبیر خانه کشاورز استان کرمان ادامه داد: «آقای استاندار بگویند در کدام باغ به‌صورت پایلوت و عملی روش‌های شرکت‌های دانش‌بنیان اجرا شده و موفق بوده است؟ جلساتی که پشت درهای بستۀ اتاق‌ها و پشت میزهای شیشه‌ای برگزار می‌شود، زیاد بوده اما عملا چیزی دستگیر ما نشد و ما کار عملی ندیدم».
وی درخصوص استفاده از آتش زدن گازوئیل برای پیشگیری از سرمازدگی خصوصا در خاتون‌آباد شهربابک، توضیح داد: «این کار را مردم به‌صورت تجربی یاد گرفتند و به‌صورت خودجوش انجام شد. سال گذشته در خاتون‌آباد با روشن کردن گازوئیل در قوطی‌های حلبی موفق شدند از سرمازدگی در دمای منفی 5 درجه جلوگیری کنند و فیلم این کار در فضای مجازی منتشر شد، به همین علت مردم با توجه به این‌که تاثیر این کار را از نزدیک دیده بودند، امسال هم از این روش در خاتون‌آباد استفاده کردند و بیشترین میزان گازوئیل نیز در همین منطقه توزیع و استفاده شد».
سیف‌الدینی ادامه داد: «متاسفانه آقای استاندار فقط نقاط مثبت را اعلام کردند، یعنی فقط به استفاده از گازوئیل در خاتون‌آباد اشاره کردند اما در شهرستان زرند فقط 20 هزار لیتر استفاده شده است، در رفسنجان هم مقدار گازوئیلی که برای گرم کردن باغ‌ها استفاده شده کم بوده، در انار، سیرجان، راور، بردسیر، کرمان و … هم از این روش خیلی محدود استفاده شده است. چرا دربارۀ استفاده از گازوئیل در شهرهای دیگر صحبت نمی‌کنند؟ این نشان می‌دهد که مردم در شهربابک و خاتون‌آباد بر اساس تجربۀ سال گذشته درخواست گازوئیل دادند و فرماندار هم حمایت کرده است. آقای استاندار هم کمک کردند زیرا با توجه به قاچاق سوخت، گرفتن سهمیۀ گازوئیل کار سختی است».
وی بیان کرد: «اگر این روش علمی و دانشگاهی بود و قرار بود سرما بیاید و شرکت‌های دانش‌بنیان کاری در این زمینه انجام داده بودند، چرا از چند روز قبل، به کشاورزان اطلاع ندادند که با استفاده از گازوئیل می‌توانند 4 تا 5 درجه دما را تعدیل کنند؟ در این صورت همۀ شهرستان‌ها درخواست گازوئیل می‌کردند. اما درست در زمانی که با تعطیلات مواجه بودیم اعلام کردند هوا سرد می‌شود و احتمال سرمازدگی وجود دارد و در زمان تعطیلی، گازوئیلی که در سایر شهرستان‌ها توزیع شد، بسیار اندک بود».
دبیر خانه کشاورز استان کرمان خاطرنشان کرد: «آقای استاندار دربارۀ توزیع گازوئیل و تاثیر آن بر جلوگیری از سرمازدگی درست می‌فرمایند اما این موضوع فراگیر نبود که سایر شهرستان‌ها هم بتوانند از این روش استفاده کنند».
آمار استاندار را رد می‌کنم
وی دربارۀ میزان سرمازدگی در شهرهای مختلف نیز گفت: «آماری که آقای استاندار از میزان خسارت سرمازدگی در رفسنجان اعلام کردند و گفتند که فقط 10 درصد سرمازدگی بوده را رد می‌کنم، این آمار اولیه بوده، میزان خسارت بیشتر بوده و حدود 30 تا 40 درصد پسته رفسنجان از سرما خسارت دیده است».
سیف‌الدینی ادامه داد: «ممکن است امسال رفسنجان 50 هزار تن پسته داشته باشد اما دو سال پسته نداشته و درختی که دو سال محصول نداده، بنیۀ قوی‌تری دارد و این باعث می‌شود امسال رفسنجان پسته خوبی داشته باشد اما این به معنای عدم خسارت سرما به باغ‌های رفسنجان نیست».
وی با اشاره به میزان خسارت سرمازدگی در زرند، اظهار کرد: «از آقای استاندار خواهش می‌کنم با کارشناسان کشاورزی برای بازدید به منطقه بیایند و از نزدیک شرایط را ببینند، حدود 70 تا 80 درصد پسته زرند نابود شده و مسالۀ مهم‌تر این‌که، جاهایی دچار سرمازدگی شده که دو سال گذشته نیز از سرما آسیب دیدند و کشاورزان منطقه سه سال متوالی محصول نداشتند».
دبیر خانه کشاورز استان کرمان افزود: «برآورد شده بود امسال در زرند 17 هزار تن پسته برداشت شود اما با سرمازدگی که اتفاق افتاد، شاید فقط 5 تا 6 هزار تن محصول تولید شود و کاهش برداشت شامل تعدادی از کشاورزان است که برای سومین سال متوالی پسته نخواهند داشت و شرایط مالی این افراد بسیار بد است».
وی با بیان این‌که متاسفانه برخی مسئولان در زمان ارائۀ آماری مانند سرمازدگی سعی می‌کنند عدد و ارقامی اعلام کنند که خوشایند مدیران رده‌بالایی باشد، توضیح داد: «اگر بخواهیم محصول پسته کل استان را در نظر بگیریم شاید به گفتۀ آقای استاندار 20 تا 30 درصد بیشتر افت محصول نداشته باشیم اما باید کشاورزانی که سه سال در این وضعیت بحرانی قرار گرفتند و محصول نداشتند، شناسایی شوند و از کسانی که امسال و سال گذشته خسارت ندیدند، جدا شوند. سال گذشته سرمازدگی عام بود و حتی رفسنجان هم پسته نداشت اما خدا را شکر امسال پسته دارد. در زرند اما کشاورزان برخی مناطق، سه سال است که محصولی برداشت نکرده‌اند و در نتیجه نمی‌توانند هزینۀ نگهداری باغ‌ها را پرداخت کنند و وضعیت بحرانی دارند».
سیف‌الدینی افزود: «در شهربابک نیز با وجود بکارگیری روش‌های پیشگیری از سرمازدگی در برخی مناطق 20 تا 30 درصد باغ‌ها از سرمای فروردین‌ماه خسارت دیده‌اند و در سیرجان هم حدود 30 درصد پسته از بین رفته است».
وی توضیح داد: «در این سرمازدگی 30 درصد باغ‌ها بین 80 تا 100 درصد نابود شدند و 70 درصد باغ‌ها بین 20 تا 30 درصد. در زمان کاهش دمای هوا، نقاط پَست و پایین باغ‌های شهرستان‌های استان بیشتر خسارت می‌بینند که این نقاط بحرانی هستند و باید کشاورزانی که باغ‌های آن‌ها در این نقاط قرار دارد از طریق جهاد کشاورزی و با همکاری سازمان‌های مردم‌نهاد شناسایی شوند».
سیف‌الدینی گفت: «طبق آمار هواشناسی و مراجعه به سایت‌های هواشناسی این تودۀ هوا از سمت شمال‌غرب به استان کرمان وارد شد و بیشتر نواحی شمال استان را تحت تاثیر قرار داد که در این بین شهرستان زرند افت دمای بیشتری داشت و دمای هوا تا منهای 4 تا 5 رسید».
وی ادامه داد: «محصول در دمای صفر و منفی یک خسارت می‌‌بیند، حالا چگونه با وجود رسیدن دمای هوا به منفی 4 تا 5 درجه در باغ‌های شهرستان‌ها، آن هم در سه شب متوالی، آقای استاندار می‌گویند خسارتی وارد نشده است؟».
دبیر خانه کشاورز استان کرمان گفت: «پیشنهاد می‌کنم آقای استاندار با تشکل‌های کشاورزی، کشاورزان پیشرو و کشاورزان شهرستان‌های مختلف جلسه بگذارند و صحبت‌های آن‌ها را هم بشنوند تا بتوانند تصمیم بهتری بگیرند».
وی بیان کرد: «در ارائۀ آمار، فقط نقاط مثبت بیان شده است. یعنی اگر جایی سرمازدگی کم بوده، همان را مطرح کردند و اگر جایی گازوئیل خوب توزیع شده، همان مورد را اشاره کردند در حالی که باید کل استان را در نظر گرفت و آمار نهایی بیان شود».
تسهیلاتی که مشکل‌گشا نبود
وی در ادامه با تاکید بر این‌که بانک‌ها هیچ حمایتی از کشاورزان نداشته‌اند، دربارۀ اظهارات استاندار کرمان مبنی بر ارائۀ تسهیلات به کشاورزان با کمک شرکت مس، بیان کرد: «آقای حسن‌پور، نماینده سیرجان، یک نمایندۀ پیشرویی است که واقعا می‌تواند حق مردمش را از کارخانه‌های سیرجان بگیرد و ایشان موفق شدند 1500 میلیارد تومان از گل‌گهر و مس برای پرداخت تسهیلات به کشاورزان بگیرند که این رقم هم باز فقط روی کاغذ است، زیرا وامی که به کشاورزان پرداخت شده شاید به 200 تا 300 میلیارد تومان برسد. ضمن این‌که تمام مبلغ 1500 میلیارد تومان برای خسارت سرمازدگی مصرف نشده و بر اساس آماری که من دریافت کردم، بخش اعظم این رقم را فقط در منطقۀ گل‌گهر پرداخت کرده‌اند، پس از آن در سیرجان مقداری تسهیلات پرداخت شده، مقداری از این منابع نیز در رفسنجان توزیع شده و مقدار خیلی اندکی نیز برای سایر شهرستان‌ها به‌عنوان خسارت سیل‌زدگی و تعمیر قنوات که سال گذشته در سیل خسارت دیدند، پرداخت شده است».
سیف‌الدینی با بیان این‌که پرداخت این تسهیلات گره‌ای از کشاورزان باز نکرد، گفت: «کشاورزان روز‌به‌روز بیشتر گرفتار می‌شوند، خسارت سرمازدگی سال گذشته حدود 20 هزار میلیارد تومان برآورد شده بود و قرار بود 13 هزار میلیارد تومان تسهیلات و امهال وام‌ها به کشاورزان پرداخت کنند که این وعده روی کاغذ ماند و فقط نمایندۀ سیرجان موفق شد 1500 میلیارد تومان از مس کمک بگیرد».
وی یادآور شد: «کشاورزان آن‌قدر با مشکلاتی مانند ضامن و سایر بروکراسی‌های اداری مواجه هستند که حتی نتوانستند این وامی که از طریق کمک مس و توسط بانک کشاورزی پرداخت می‌شد را به راحتی جذب کنند و این موضوع مشکلی را از کشاورزان حل نکرد».
فشار بانک‌ها به کشاورزان
دبیر خانه کشاورز استان کرمان با بیان این‌که همچنین کشاورزان چند سال است با موضوع امهال وام‌ها درگیر هستند، خاطرنشان کرد: «بر اساس آخرین مصوبۀ مجلس، بانک‌ها مکلف هستند، کلیۀ وام‌های کشاورزی از سال 1394 تا سال 1402 را سه سال تمدید کنند اما بانک‌ها نه تنها این مصوبه را اجرا نمی‌کنند بلکه کشاورزان را برای وصول مطالبات تحت فشار قرار داده‌اند. کشاورزانی که سه سال متوالی با ضرر و زیان مواجه شده‌اند، توان پرداخت مطالبات را ندارد و از سوی دیگر بانک‌ها هم اعلام می‌کنند، منابع مالی برای این مصوبه در نظر گرفته نشده است».
سیف‌الدینی با بیان این‌که تا زمان برداشت محصول هنوز مشکلات و خطرات زیادی پسته را تهدید می‌کند، افزود: «عملیات داشت باغ‌ها مانند کوددهی، سمپاشی و زدن علف‌های هرز و … تا به ثمر رسیدن همین محصول باقی‌مانده، به علت گران شدن نهاده‌های کشاورزی و افزایش هزینه‌ها، نیاز به نقدینگی دارد که اکثر کشاورزان در شرایط فعلی توان انجام آن را ندارند و نیازمند حمایت هستند».
فردای‌کرمان – پروین میرزاحسینی/