عیسی کلانتری اگر وزیر هم نمی‌شد همچنان آدم رک‌گو، شفاف، بی‌پروا و قاطع بود. پسری که در سال ۱۳۳۱ در مرند و در خانواده‌ای مذهبی، کشاورز _ بازرگان به دنیا آمد. دیپلم که گرفت در امتحانات کنکور دانشکده کشاورزی ارومیه پذیرفته شد؛ اما لیسانس و کارشناسی او را قانع نکرد و دو سال قبل از انقلاب راهی دانشگاه نبراسکای آمریکا شد و دکترای رشته فیزیولوژی بیوشیمی محصولات زراعی را که گرفت با ذهنیت انقلابی‌گری در سال ۱۳۶۰ به ایران بازگشت.
کلانتری از مرکز خدمات کار خود را پله پله آغاز نکرد؛ اما از کشاورزی درک درستی داشت و به عنوان رئیس سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی و سپس رئیس مؤسسه تحقیقات اصلاح و تهیه بذر و نهال کشور نام نیکی به دست آورد.
سمت بعدی وی مدیر عامل و رئیس هیأت مدیره شرکت کشت و صنعت مغان و تجارب تحقیقاتی، ترویجی، اجرایی وی موجب شد تا پس از دکتر زالی در کابینه علی اکبر هاشمی رفسنجانی وزیر کشاورزی شود.
طی ۴۰ و اندی سال از جایگاه‌های مختلف تا معاون رئیس جمهور، مشاور اول ریاست شورای جهانی غذا و ریاست کمیته ملی المپیک و… مسئولیت پذیرفت. اما حضور قدرت مآبانه در وزارت کشاورزی چند دولت وی را به برندی نام آور در عرصه بهره‌وری تبدیل کرد.
خانه کشاورز که در سال ۱۳۸۰ تشکیل شد تقریبا به دبیر کلی و ریاست مادام العمری خانه کشاورز پذیرفته شد که همچنان ادامه دارد.
کلانتری همچون حجتی یک سر و گردن بالاتر از وزرای پیشین قرار دارد و گذشته از برخوردهای احساسی یا سیاسی برندی صاحب نام در حوزه مدیریت کشاورزی است.
در این بخش از تاریخ شفاهی کشاورزی که به همت اسکندر زند و همکاران تهیه شده است مصاحبه‌ای با دکتر عیسی کلانتری از اهداف وی برای توسعه کشاورزی، چالش‌ها و تنگاهای بخش و آینده کشاورزی ایران پرسیده است.
توسعه کشاورزی در گرو رهایی از سیاست‌های تحمیلی
کشاورزی ایران برخلاف بسیاری از رشته‌ها هنوز از تاریخ مدونی برخوردار نیست؛ البته برخی از محققان و علاقه‌مندان برای تاریخ‌نگاری کشاورزی ایران تلاش‌های فراوانی کرده‌اند، ولی از آنجا که ایران کشوری با پیشینه‌ای غنی است و یکی از مراکز مهم پیدایش کشاورزی جهان محسوب می‌شود، آنچه تاکنون انجام شده بخش کوچکی از این تاریخ است و شایسته است که در آینده تاریخ کشاورزی ایران بیش از پیش مورد توجه قرار بگیرد.
در بیان اهمیت بخش کشاورزی در اقتصاد یک کشور، کافی است بدانیم که بخش کشاورزی، ۸۰ درصد نیازهای غذایی جمعیت کشور را تأمین می‌کند و یک چهارم اشتغال کشور در گرو این بخش است.
بنابراین در برنامه‌های توسعه و همچنین در تصمیم‌گیری‌های سیستمی و برنامه‌ای باید همواره در صدر تمامی برنامه ها قرار گیرد، نه آنکه در رده های میانی یا پایانی باشد.
به باور تمامی صاحب نظران آنچه امروزه کشاورزان کشور به آنها نیاز دارند، رهایی از سیاست‌های تحمیلی، هموار کردن عرصه تولید برای کشاورزان و حمایت همه جانبه از آنها است.
گزارش زیر به‌منظور کمک به ثبت برخی از تجربیات ۵۰ سال گذشته و مرور بر مقطع کوتاهی از تاریخ کشاورزی ایران تهیه و در آن تلاش شده تا تجارب و نظرات عیسی کلانتری، یکی از صاحب‌نظران بخش کشاورزی استفاده شود. در ادامه مشروح این گزارش را می‌خوانیم.
لطفا از چگونگی ورودتان به دولت و عضویت در کابینه بفرمایید.
دکتر کلانتری: قبل از ورود به وزارت جهاد کشاورزی به‌عنوان وزیر، رئیس سازمان تحقیقات و آموزش کشاورزی، مدیر عامل کشت و صنعت مغان و رئیس دپارتمان زراعت باغبانی و اصلاح نباتات دانشگاه تربیت مدرس بودم.
قبل از ورود به وزارتخانه چه اهدافی را برای توسعه بخش کشاورزی مد نظر داشتید؟
چون در وزارت کشاورزی بودم اهداف بنده عبارت بودند از:
-جلوگیری از موازی کاری در جهاد سازندگی و وزارت کشاورزی
– کاهش مصرف آب در عین افزایش تولید.
-بزرگ‌تر کردن قطعات تولیدی.
-توسعه صنایع تبدیلی.
-نگهداری و بهبود وضعیت آموزش، ترویج و تحقیقات کشاورزی و استفاده از مزیت های تولیدی.
ارزیابی جنابعالی پس از دوره وزارت از میزان تحقق اهداف مورد نظر چیست؟
به نظر بنده حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد اهداف مد نظر محقق گردید.
پنج مورد از مهم ترین اقدامات دوره مدیریت خود را برای توسعه بخش کشاورزی ذکر فرمایید.
-ادغام وزارتخانه‌های کشاورزی و جهاد سازندگی.
-تفهیم کمبود آب و آغاز پروژه استفاده بهینه از آن.
-توسعه صنایع تبدیلی و نگهداری کشاورزی.
-احداث کشت و صنعت های نیشکر خوزستان.
-استفاده از مزیت های تولید سؤال.
مهم‌ترین چالش‌های بخش کشاورزی از دیدگاه جنابعالی کدامند؟
-کمبود سرمایه در بخش.
-کمبود آب (با توجه به خواست های غیر منطقی سیاست‌گذاران و بهره‌وری پایین آن).
-وابستگی شدید کشاورزی (به‌خاطر سیاست‌های تحمیلی) به یارانه‌های مستقیم و غیرمستقیم دولتی.
-ضعف تحقیقات و ترویج کشاورزی.
-محدودیت‌های بین‌المللی به‌دلایل مختلف و عدم استفاده از دستاوردهای تکنولوژیکی و علمی کشاورزی به اندازه مورد نیاز داخلی.
-خردشدن بیش از حد اراضی و ناهماهنگی تولیدات کشاورزی با وضعیت اجتماعی و رفاهی به دلایل وفور یارانه‌های انرژی و درآمدهای نفتی و نگرش غیر اقتصادی حاکمیت به بخش کشاورزی (شاید به‌دلیل شاغل تلقی کردن تعداد فراوان در بخش که به صورت بیکاری پنهان کاملا مشخص شده‌اند و عدم توان جذب آنان در سایر بخش‌ها).
چه طرح‌هایی را برای بخش کشاورزی مناسب می دانستید و فرصت اجرای آن پیش نیامد؟
-بهبود تولیدات کشاورزی در حد استانداردهای بین المللی تعریف شده.
-رقابت‌پذیری اقتصادی تولیدات داخلی در بازارهای جهانی.
-سرعت کم افزایش بهره‌وری آب در کشاورزی.
-حذف دخالت دولت در بخش کشاورزی و یا کاهش دخالت‌ها.
-کاهش اشتغال کشور در بخش کشاورزی و حذف بیکاری‌های پنهان که هزینه‌های تولید را به شدت بالا می‌برد.
چه چالش‌هایی از بخش، منشأ درون سازمانی و چه چالش‌هایی منشأ برون سازمانی دارد؟
چالش‌های درون سازمانی عبارت‌اند از:
-ناکارآمدی نسبی بخش دولتی در ارائه خدمات
-وابستگی بیش از حد کشاورزان به یارانه های دولتی و حمایت های دولت و درآمدهای نفتی.
-عدم استفاده کافی از مزیت‌های نسبی بخش و ضعف سیستم آموزش، تحقیقات و ترویج و بهره‌وری کم سرمایه، آب و نیروی انسانی.
چالش‌های برون سازمانی عبارت اند از:
-دخالت دولت‌ها با سیاست‌های غیرعلمی و برهم زدن نظام کشت.
-کسری تاریخی سرمایه در بخش.
-عدم توان استفاده از مزیت‌های نسبی تولیدات کشاورزی به دلایل سیاست‌های تحمیلی دولت و ارتباطات بین المللی و محدودیت در صادرات و واردات.
-بیش‌ترین ورود سرمایه به بخش کشاورزی به قیمت‌های ثابت در سال‌های ۱۳۵۲ تا ۱۳۵۶ طبق آمارهای رسمی بانک مرکزی.
-در دولت های آقایان هاشمی رفسنجانی و خاتمی وضعیت خوبی در بخش حاکم بود و در عین حال وابستگی کمتری به مواد غذایی داشتیم.
آیا کشاورزی در ایران، محور توسعه است؟
سؤال غلط است؛ نه کشاورزی می‌تواند محور توسعه باشد و نه باید باشد. در بخش کشاورزی باید نیازهای بهبود وضعیت آن و توسعه منطقی و پایدارش فراهم شود.
آینده کشاورزی ایران را چگونه پیش بینی می کنید؟
با توجه به وضعیت آب کشور و فشار بیش از حد به منابع و زیاده خواهی های حاکمیت از بخش کشاورزی که خارج از توان آن است، نباید در آینده وضعیت مناسب و پایداری را پیش بینی کنیم.
برای بهبود وضعیت کشاورزی چه پیشنهادی دارید؟
-کشاورزی باید تابعی از وضعیت پایدار منابع آبی کشور باشد که الان این حالت وجود ندارد.
-تأمین نیاز سرمایه‌ای بخش با توجه به سیاست بهبود بهره‌وری .
-استفاده گسترده از دانش و تکنولوژی و خدمات داخلی و خارجی
-آزادسازی کشاورزی از سیاست‌های تحمیلی
کشاورزی چه اختیاراتی کم دارد؟
-دخالت بیش از حد دولت به طرق مستقیم و غیر مستقیم با استفاده از یارانه ها و خدمات دولتی و قوانین.
-مقررات محدودیت صادرات و واردات دست و پاگیر.
https://akhbarsabzkeshavarzi.ir/%d8%b9%db%8c%d8%b3%db%8c-%da%a9%d9%84%d8%a7%d9%86%d8%aa%d8%b1%db%8c-40-%d8%aa%d8%a7-50-%d8%af%d8%b1%d8%b5%d8%af-%d9%85%d9%88%d9%81%d9%82-%d8%a8%d9%88%d8%af%d9%85/
