کشت جایگزین و اصلاح الگوی کشت از جمله راهکارهای اصلی احیای دریاچه ارومیه هستند که علاوه بر کاهش مصرف ۵۰۰ میلیون متری سالیانه آب در حوضه آبریز این پهنه آبی، موجب ارتقای سطح معیشت اجتماعات پیرامونی می‌شوند.
از همان ابتدای تشکیل و آغاز به کار ستاد احیای دریاچه ارومیه تاکنون، کشت جایگزین و ایجاد کمربند سبز از رویکردهای اصلی برای نجات”نگین آبی” خطه آذربایجان از خطر مرگ و خشکی بوده است.
با این نگاه بود که برنامه نرم افزاری احیای دریاچه ارومیه و تعیین محصولات کشاورزی معین برای کل حوضه آبریز در ۱۱۶ هزار هکتار از اراضی پیرامونی آغاز شد.
کارشناسان با تاکید بر لزوم ترویج کشت جایگزین و اصلاح الگوی کشت با هدف کاهش هر چه بیشتر آب بری فعالیت های کشاورزی در پیرامون دریاچه ارومیه می گویند کشت های غیراصولی و احداث ۲ هزار و ۳۵۰ هکتار باغات در سه سال اخیر در حوزه آبریز این دریاچه با محاسبه هزینه و فایده، جز اتلاف منابع آبی فایده ای دربر نداشته است.
بدیهی است که کارآمدی توسعه کشت های جایگزین و ایجاد کمربند سبز برای احیای دریاچه ارومیه در کنار هوشمندسازی کنتور چاه های آب، تعاونی سازی آب کشاورزی، لایروبی آجی چای و اتصال زرینه رود به سیمینه رود ثمربخش است.
در تبیین اهمیت کشت جایگزین برای نجات دریاچه ارومیه از خطر نابودی، اشاره به این نکته ضروری است که در فقدان این عامل حتی اجرای طرح های کلان و مهمی چون احداث تونل زاب برای انتقال سالانه ۶۰۰ میلیون مترمکعب آب به این پهنه آبی نیز فایده ندارد.
مسعود تجریشی، مدیر دفتر برنامه ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیهطرح «بهکاشت» در راستای احیای دریاچه ارومیه تدوین شده است
مدیر دفتر برنامه ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه می گوید: با اجماع تمام وزارتخانه های مربوطه، برنامه نرم افزاری احیای دریاچه ارومیه و تعیین محصولات کشاورزی معین برای کل حوضه آبریز با عنوان «برنامه جامع افزایش بهره وری مصرف آب بخش کشاورزی در حوضه آبریز دریاچه ارومیه» یا به اختصار «بهکاشت» تدوین و رونمایی شده است.
مسعود تجریشی، می افزاید: این طرح توسط ۲ دانشگاه منطقه، مهندس مشاور، تجربیات بین المللی و با همکاری وزارت جهاد کشاورزی تهیه شده و در پنج سال آینده یعنی تا زمان بازگشت دوباره دریاچه به تراز اکولوژیک، منجر به کاهش ۵۰۰ میلیون مترمکعب مصرف آب در بخش کشاورزی و افزایش تولیدات و درآمد کشاورزان منطقه می شود.
وی اظهار می کند: با توجه به تمرکز این طرح در گستره ۱۱۶ هزار هکتاری، دستگاه های اجرایی قابلیت اجرایی کردن این برنامه را ندارند و این برنامه باید با همکاری تمامی نهادها اجرا شود.
مدیر دفتر برنامه ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه با بیان اینکه نهادهایی مانند اتاق های بازرگانی و فرهنگستان علوم، با توجه به جایگاه خود باید مشکلات را به مسوولان هشدار دهند، می گوید: تلاش زیادی انجام شد تا مسوولیت حفظ دریاچه به سازمان محیط زیست محول شود.
تجریشی، با اشاره به پیشنهاد کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی تبریز برای سرمایه گذاری در کشت های جایگزین دریاچه ارومیه ادامه می دهد: با توجه به سابقه اتاق بازرگانی به عنوان معین در برنامه عمران سازمان ملل متحد (UNDP) در شهرستان گناباد، این اتاق می تواند ایده خود در مورد کشت جایگزین در اطراف دریاچه ارومیه را به صورت بسته پیشنهادی به ستاد احیای دریاچه ارومیه ارایه دهد تا مورد بررسی قرار گیرد.
وی با بیان اینکه دریاچه ارومیه، زمانی بیست و پنجمین دریاچه بزرگ جهان و پنجمین دریاچه بزرگ آب شور جهان با جزایر متعدد بود، یادآوری می کند: حیات وحش جزایر دریاچه ارومیه، زیبایی خاصی به آن داده بود و اگر دریاچه حفظ می شد، فرصت بی نظیری برای بخش گردشگری و شناساندن ایران به جهان فراهم و از آن به عنوان منبعی جهت ارزآوری برای کشور استفاده می شد.
قاسم قویدل، رییس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی تبریزاستفاده از دانش روز و روش های مدرن در احیای دریاچه ارومیه ضروری است
رییس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی تبریز نیز با تاکید بر این که راهکارهای زیادی برای احیای دریاچه ارومیه پیشنهاد شده است، می گوید: احیای این دریاچه با دانش امروزی و روش های مدرن امکان پذیر است.
قاسم قویدل، می افزاید: احیای این دریاچه، مستلزم همت دولت، تشکل ها و عموم ذینفعان منطقه بوده و ستاد احیای دریاچه ارومیه تلاش های زیادی در زمینه احیای این دریاچه انجام داده ولی جهت حصول به نتیجه مطلوب، فعالیت های این ستاد باید بیش از پیش دارای جدیت و مداومت باشد.
وی اظهار می کند: برنامه کمیسیون کشاورزی اتاق موجب تشویق و ترغیب سرمایه گذاران به انجام کشت های جایگزین و کم آب بر و ایجاد کمربند سبز در اطراف دریاچه می شود.
رییس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی تبریز می گوید: به عنوان مثال سرمایه گذاری در بخش چوب و سلولز با توجه به اهمیت و ارزش اقتصادی این محصولات، می تواند تا احیای کامل دریاچه به عنوان مانع و فیلتر هوا عمل کند و برنامه ریزی در تناوب کشت و برداشت و بازگشت سرمایه می تواند انگیزه مضاعفی برای سرمایه گذاری باشد.
قویدل، ادامه می دهد: برخلاف کمبود نزولات آسمانی و مشکل کمبود آب در حوزه آبریز دریاچه ارومیه، استفاده غیراصولی و غیرقانونی از آب موجود به عمل می آید.
وی یادآوری می کند: کشت های غیراصولی و احداث ۲ هزار و ۳۵۰ هکتار باغات در سه سال اخیر در حوزه آبریز این دریاچه با محاسبه هزینه و فایده، جز اتلاف منابع آبی فایده ای دربر نداشته است.
عطاءالله هاشمی، رییس بنیاد ملی گندمکاران کشورمشارکت جوامع محلی در احیای دریاچه ارومیه از اهمیت بالایی برخوردار است
رییس بنیاد ملی گندمکاران کشور نیز با بیان این که مشارکت جوامع محلی در احیای دریاچه ارومیه از اهمیت بالایی برخوردار است، می گوید: نظر جوامع محلی، تمرکز مدیریت هماهنگی ستاد احیای دریاچه ارومیه در سازمان محیط زیست است.
عطاءالله هاشمی، می افزاید: از سوی تشکل های بخش کشاورزی استان و کشور با معاون اول رییس جمهور به عنوان رییس ستاد احیای دریاچه ارومیه برای محول کردن مسوولیت دفتر منطقه ای ستاد به اداره کل محیط زیست استان مکاتبه شد و در مدت ۶ ماه اخیر که این امر به وقوع پیوسته، راهگشاترین راهکارها برای احیای دریاچه از سوی این اداره کل ارایه شده است.
وی اظهار می کند: هوشمندسازی کنتور چاه های آب، تعاونی سازی آب کشاورزی، لایروبی آجی چای و اتصال زرینه رود به سیمینه رود از دیگر راهکارها برای ثمربخش شدن سیاست های احیای دریاچه ارومیه است.
احیای دریاچه ارومیه با انتقال آب از یک حوزه آبریز به حوزه دیگر و مدیریت واحد امکان پذیر است
کارشناس سدسازی و معاون سابق برنامه ریزی قرارگاه خاتم الانبیا نیز با اشاره به لزوم مدیریت واحد و مقتدر در احیای دریاچه ارومیه می گوید: انتقال آب از یک حوزه آبریز به حوزه دیگر، اجرای پروژه های کلان در این زمینه در کشور و روند اجرای طرح احداث تونل انتقال آب از رودخانه زاب به دریاچه ارومیه که توسط قرارگاه خاتم الانبیا اجرا می شود از جمله اقدامات برای احیای این دریاچه است.
قهرمان زارع، می افزاید: علاوه بر مشکل دریاچه ارومیه، مشکل جنگل های ارسباران به دلیل عدم بهره برداری اصولی از معادن در استان مشاهده می شود که باید از سوی متولیان برای حل این موارد برنامه ریزی انجام شود.
اجرای طرح تثبیت خاک حوضه دریاچه ارومیه
برای احیای دریاچه ارومیه باید از ظرفیت تشکل های مردم نهاد استفاده کرد
دبیر خانه کشاورز آذربایجان شرقی نیز می گوید: تشکل های مردم نهاد حتی زمانی که ستاد احیای دریاچه ارومیه تشکیل نشده بود، نسبت به انجام وظیفه شهروندی خود در زمینه حفظ ثروت های طبیعی و انتقال آن به نسل های آینده به همراه کشاورزان و اهالی منطقه فعال بوده و باید از ظرفیت این تشکل ها برای احیای این دریاچه استفاده کرد.
قنبری، با انتقاد از عدم تخصیص کامل اعتبارات مصوب ستاد احیای دریاچه ارومیه، وقفه در روند احیا و عدم انجام وظایف محوله ستاد از جانب برخی سازمان ها و تشکل ها می افزاید: بعد از تعطیلی موقت ستاد به دلیل نبود مدیریت هماهنگ، بستر انجام وظایف از سوی بخش خصوصی، ذینفعان و کشاورزان مهیا نبود و همه امور توسط دولت به صورت امر و نهی بوده و فعالیت های خودجوش کمتر روی داده است.
وی با اشاره به تغییرات اقلیمی و خشکسالی شدید، تاثیر آن در دیمزارها و سخت شدن شرایط برای کشاورزان منطقه اظهار می کند: طرحی تحقیقاتی در روستاهای مشرف به دریاچه ارومیه در قالب نظرخواهی و پرسشنامه و مشتمل بر پیشنهادها و راه حل های اهالی بومی و صاحب نظران و به طریق علمی تدوین و به ستاد ارسال شده است.
قنبری، با اشاره به اهتمام تشکل ها و سازمان های مردم نهاد به موضوع احیای دریاچه ارومیه ادامه می دهد: علاوه بر خانه کشاورز، در خانه توسعه آذربایجان نیز کمیته ای مختص دریاچه ارومیه تشکیل شده است.
وی یادآوری می کند: بیانیه ای نیز توسط این خانه در مورد درخواست از مسوولان برای احیا و ماندگاری دریاچه برای آیندگان صادر و مواردی توسط این خانه پیشنهاد شده که می تواند نقطه شروعی برای آینده باشد.
منبع: ایرنا