دولت با اقداماتی از جمله ترغیب و تشویق کشاورزان به کاشت محصولات اساسی و راهبردی، کاهش موانع تولید و… سعی دارد کشور را از واردات این محصولات بی نیاز سازد.
جنگ اوکراین و روسیه و بروز اختلال در تولید و عرضه جهانی محصولاتی، چون گندم، جو و ذرت موجب شد تا بسیاری از کشورها، زنگ خطر کمبود را احساس کنند و به دنبال راه حل و تامین نیاز خود از راه‌های دیگر باشند.
در کشور ما هم واردات عمده محصولات اساسی هشداری بود که مسئولان را متوجه کرد تا برای تامین مایحتاج کشور باید کاری کرد، بنابراین مهمترین و بهترین راه برای حل نیاز ها، بهره گیری از توان داخلی بود که نخستین گام افزایش قیمت خرید تضمینی گندم از ۹ هزارتومان به یازده هزار و پانصد تومان در ابتدای سال ۱۴۰۱ در تحقق این سیاست بود.
تصمیم و برنامه ریزی دولت برای توسعه کشت قراردادی، اجرای الگوی کشت، پرداخت یارانه کشت و دراختیار گذاشتن نهاده‌های مورد نیاز کشاورزان و افزایش خرید تضمینی محصولات راهبردی و از همه مهمتر اعلام قیمت خرید محصولات راهبردی از گام‌های بعدی بود که وزارت جهاد کشاورزی برای تشویق و بالا بردن تولید محصولات اساسی در کشور انجام داد.
وزیر جهاد کشاورزی در این زمینه با اشاره به لزوم توجه به حل مشکلات کشاورزان و اجرای الگوی کشت با اختصاص یارانه به آن‌ها گفت: برای تحقق این امر به الزاماتی نیاز داریم تا از کشاورزان حمایت کنیم، باید در حوزه اقتصاد و آموزش در کنار کشاورز باشیم و معیشت و اقتصاد کشاورز باید در نظر گرفته شود که در بودجه ۱۴۰۲ الزامات مربوط به الگوی کشت و به ویژه یارانه آن در نظر گرفته خواهد شد.
این در حالی است که اجرای الگوی کشت یک اقدام فراسازمانی و فرا وزارتخانه‌ای است و امکان ندارد بتوان یک طرح را بدون دانش و بینش و پشتوانه‌های اجرایی، عملی کرد، لذا برای اجرای الگوی کشت و اینکه در چه مناطقی چه محصولاتی را می‌توان کاشت، نیازمند اطلاعات از تولیدات مناطق مختلف کشور است که سازمان ترویج، آموزش و ترویج کشاورزی به عنوان متولی این موضوع وظیفه مشخص کردن الگوی کشت را به عهده گرفت و پس از مشخص شدن محصولات تولیدی هر منطقه، اجرای الگوی کشت را با حدود ۱۰ محصول اساسی آغاز کرد.
وزیر جهاد کشاورزی با اشاره به تولید؛ بیش از ۱۲۵ میلیون تن محصول کشاورزی در کشور تصریح کرد: این میزان تولید، نتیجه خدمات و زحمات کشاورزان و محققان کشور است و باید دانش و فناوری را با کمک ترویج به مزرعه ببریم و در کنار کشاورز، دامدار، آبزی‌پرور و باغدار، دانش موجود را در اختیار بهره‌برداران بخش قرار دهیم.
راه‌های توسعه کشاورزی و افزایش تولید محصولات راهبردی
راه اندازی پارک‌های علم و فناوری و دهکده‌های نوآوری دانش‌بنیان می‌تواند به توسعه کشاورزی و افزایش تولید محصولات راهبردی کمک کند به طوری که تولید محصولات جدید کم آب بر و منطبق با شرایط آب و هوایی کشور و همچنین ورود دانش بنیان‌ها در بحث تولید نهاده‌ها و سموم و تولید محصولات جانبی، چون پهپادهای با کاربری کشاورزی تاثیر بسیاری در توسعه کشاورزی دارد.
اعلام تعرفه جدید صادرات محصولات جالیزی گام دیگری در جهت حمایت از تولید محصولات راهبردی و جلوگیری از افزایش وتولیدات بی رویه محصولات آب بر است که از ابتدای بهمن اعمال می‌شود.
بنا بر اعلام مسئولان وزارت جهاد کشاورزی، حداقل تعرفه ها صددرصد قیمت پایه‌ی صادراتی خواهد بود و کشاورزانی که محصولاتشان را به امید صادرات تولید کرده اند، دیگر نمی‌توانند به آسانی محصولات تولیدی خود را با تعرفه صفر درصد صادر کنند. این در حالی است که به گفته معاون بازرگانی وزارت جهاد کشاورزی در اوج برداشت گوجه فرنگی کشور که در همین روزها با آن موجه هستیم، حجم عظیمی از گوجه تولید و روانه بازار مصرف می‌شود و بالطبع مقداری زیادی از آن نیز باید صادر شود که این صادرات با قانون تعرفه‌های اعلامی وزارت جهاد همخوانی ندارد و این امر موجب شد تا مشکلات برای کشاورزان و صادرکنندگان به وجود بیاید، اما تدابیر موقتی مسئولان وزارت جهاد برای مدیریت مازاد این محصول و جلوگیری از ضرر و زیان کشاورزان، موجب بازگشت عوارض صادراتی به نیم درصد عوارض ارزش پای صادراتی شد تا فعلا بحرانی در این باره به وجود نیاید هر چند اجرای این تصمیمات، هر آنچه که مسئولان وزارت جهاد کشاورزی در سر داشتند را رشته کرد، با این حال و جود برخی ناهماهنگی‌ها و دیر اعلام شدن الگوی کشت و مشخص نبودن تکلیف کشاورزان برای کشت محصول، موجب به وجود آمدن چنین مشکلاتی شد که امیدواریم این مشکلات مقطعی و زود گذر باشد.
این درحالی است که کارشناسان، کشاورزان و صادرکنندگان معتقدند، اگر قرار بر اعمال در تعرفه هست، طبق قانون باید شش ماه قبل اعلام شود. علیرضا عباسی، عضو کمیسیون کشاورزی مجلس شورای اسلامی گفت: در صورتی تعرفه گذاری برای صادرات محصولات کشاورزی مجاز است که دستگاه‌های متولی، شش ماه قبل، آن را اعلام کنند.
شیراوَند معاون بازرگانی وزارت جهاد کشاورزی هم با اشاره به مجوز اعمال این تصمیمات به تبصره ذیل ماده ۸ قانون بودجه گفت: براساس اختیارات قانونی که وزارت جهاد کشاورزی دارد با هدف تنظیم بازار داخلی، این عوارض وضع شده است.
نجفی کارشناس کشاورزی نیز معتقد است، تعرفه صادرات برای محصولات جالیزی، کشاورزان را به سمت کشت کالاهای اساسی سوق می‌دهد و به عنوان یک نیاز مطرح است. همچنین مسئولان وزارت جهاد کشاورزی به منظور جایگزینی محصولات اساسی با محصولات جالیزی از اعلام تعرفه‌های جدید در فصل زمستان خبر میدهند.
شیراوند معاون بازرگانی وزارت جهاد کشاورزی تاکید کرد: عوارض صادراتی محصولات جالیزی دو ماه آینده (بهمن ماه) اعلام می‌شود و محصولاتی مثل گوجه فرنگی، خیار، پیار، سیب زمینی بادمجان و چند محصول دیگر را شامل می‌شود.
وزارت جهادکشاورزی، آبان ماه در بخشنامه ای، تعرفه صادرات گوجه فرنگی غیرگلخانه‌ای را ۱۰۰ درصد، سیب زمینی را ۷۰ درصد و پیاز را ۱۲۰ درصد تعیین و به گمرکات کشور ابلاغ کرد.
محدودیت در کشت محصولات آب بر و جالیزی با توجه به وضع بارش‌های جوی کشور دیگر منطقی و عقلانی نیست، لذا ایجاد تعادل در کشت و تولید محصولات آب بر فقط باید بر تامین نیازهای کشور متکی باشد و بعد از تامین نیاز داخلی اگر اضافه‌ای در محصولی احساس شد می‌توان آن را صادر کرد.
البته نگاه راهبردی به کشت محصولات صیفی و سبزی با هدف صادرات به کشورهایی عربی و روسیه توجیه اقتصادی دارد و باید با برنامه‌ای جامع و جداگانه از نیاز کشور به آن پرداخته شود؛ لذا توجه به تولید محصولات اساسی و اجرای سیاست‌های تشویقی و حمایتی از کشاورزان منطق درستی است که وزارت جهاد کشاورزی در پیش گرفته شده است.
افزایش خرید قیمت گندم از ۱۱ هزار پانصد تومان در ابتدای سال به ۱۳ هزار تومان برای سال آینده رسیده است. همچنین اعلام قیمت تضمینی در خرید دیگر محصولات اساسی موجب شد تا کشاورزان چرخش بیشتری به کشت محصولات اساسی داشته باشند که نتیجه عینی آن در تولید و خرید تضمینی گندم و برنج امسال نمایان شد و موجب افزایش تولید این دو محصول شد.
سازمان جهانی خواروبار و کشاورزی ملل متحد در جدیدترین گزارش خود از سلسله گزارش‌های «دورنمای محصولات و وضعیت غذایی» از رشد ۱۷/۷ درصدی تولید غلات ایران در سال زراعی ۱۴۰۱ خبر داد.
بر اساس گزارش فائو گندم و برنج، امسال افزایش تولید قابل ملاحظه‌ای داشته اند و درسال ۱۴۰۱، تولید گندم ۲۵ درصد، تولید برنج ۲۰ درصد رشد داشته است بر اساس همین گزارش، در سال زراعی گذشته، تولید غلات ایران ۱۷/۷ میلیون تن بوده که امسال به ۲۰/۸ میلیون تن غلات رسیده است.
همچنین، گندم ۱۰ میلیون و چهارصدهزار تن در سال گذشته تولید شد که دولت ۴ و نیم میلیون آن را خریداری کرد و امسال هم از ۱۴ و نیم میلیون تن گندم تولیدی ۷ میلیون و ۴۰۰ هزار تن آن را دولت خرید.
تولید برنج نیز طی سال زراعی ۱۴۰۱ حدود دو میلیون تن اعلام شد که این رقم با ۲۰ درصد افزایش تولید، امسال به ۲ میلیون و چهارصد هزار تن رسیده است. تولید سایر غلات نیز بدون تغییر نسبت به سال قبل در سطح ۴ / ۳ میلیون تن باقی مانده است؛ بنابراین این آمار و ارقام نشان می‌دهد، وجود بانک اطلاعاتی از کشت محصولات مختلف کشاورزی در استان‌های کشور، اجرای درست الگوی کشت و از همه مهمتر کشت قراردادی و حمایت‌های مختلف از کشاورزان می‌تواند کشور را در محصولات مورد نیاز خودکفا کرده و از خروج میلیاردها دلار ارز از کشور جلوگیری کند.
همچنین داشتن الگوی کشت منسجم و از پیش طراحی شده در رخدادهایی از قبیل بحران‌های منطقه‌ای و جهانی و حتی تنش‌های محیطی به سرعت می‌تواند ماموریت‌های محوله در بخش کشاورزی را تغییر داده و از بروز تنش و مشکلات ناشی از بحران‌ها جلوگیری کند.
خبرگزاری صدا و سیما-نویسنده: احمد حمیدی/