در استان گلستان ۶۳۰ هزار هکتار زمین کشاورزی وجود دارد که بیش از ۷۰ درصد آن در قطعات سه الی پنج هکتاری تقسیم شده است و متاسفانه شاهد هستیم به دلیل قانون ارث هر روز زمین های کشاورزی به قطعات کوچکتری تقسیم شده که در نهایت با تغییر کاربری به خانه باغی و یا ویلا تبدیل می شوند.
خرده مالکی یک خطر جدی برای توسعه بخش کشاورزی است که اگر چه در سال های اخیر در خصوص این معضل صحبت های زیادی به میان آمده اما هنوز متاسفانه اقدامی موثر برای رفع این معضل انجام نشده است. در دهه های گذشته بسیاری از کشورهای دنیا به سمت یک پارچه سازی اراضی و اداره زمین های کشاورزی به صورت سهامی و تعاونی حرکت کردند اما این اقدام در کشور ما به کندی انجام می گیرد و کارشناسان معتقد هستند که به دلایل مباحث فرهنگی کشاورزان از طرح های پیش رو استقبالی نکردند.
خرده مالکی عامل عدم دستیابی به کشاورزی صنعتی
دبیر خانه کشاورز گلستان در خصوص معضل خرده مالکی اظهار کرد: ۷۰ درصد اقتصاد گلستان چه مستقیم و چه غیر مستقیم کشاورزی است و همچنین ۵۰ درصد جمعیت استان نیز به کشاورزی مشغول هستند.
علی قلی ایمانی با بیان اینکه چرا گلستان از لحاظ سرانه باید از آخر دوم باشد؟ خاطرنشان کرد: به دلیل نداشتن سیاست درست نتوانستیم در بخش کشاورزی ارزش افزوده ایجاد کنیم و کشاورزی اقتصادی نیست و فرزندان ما دیگر رغبتی برای این حوزه ندارد.
دبیر خانه کشاورز گلستان: خرده مالکی دو خسران به همراه دارد اول اینکه نمی توانیم یک کشاورزی مدرن، اقتصادی و پیشرفته داشته باشیم و از طرفی ضایعات و هدر رفت منابع را خواهیم داشت
وی بزرگترین معضل کشاورزی را خرده مالکی دانست و گفت: زمانی که قطعات کشاورزی کوچک باشد کشاورزان توان اقتصادی خوبی نخواهند داشت که بتوانند از نهاده، ماشین آلات و امکانات پیشرفته برای توسعه کشاورزی استفاده کنند. این مساله دو خسران دارد اول اینکه نمی توانیم یک کشاورزی مدرن، اقتصادی و پیشرفته داشته باشیم و از طرفی ضایعات و هدر رفت منابع را خواهیم داشت.
مدیر عامل بنیاد ملی گندمکاران کشور خاطرنشان کرد: در خرده مالکی کشاورز نمی تواند از همه ظرفیت ها استفاده کند و به یک کشاورزی سنتی ادامه خواهد داد که هر روز به مشکلات آن نیز اضافه می شود. برای رفع این مساله باید به سمت توسعه کشت و یک پارچه سازی اراضی برویم و یا اداره کشاورزی به صورت سهامی انجام شود. هر چه جلوتر رویم وضعیت بدتر خواهد شد و به دلیل قانون ارث زمین ها به قطعات کوچکتر تقسیم می شوند که علما باید به دنبال رفع شرعی این مساله باشند.
بکارگیری تجربه کشورهای موفق
به رغم اهمیت یکپارچه سازی اراضی کشاورزی، تصویب قانون جلوگیری از خرد شدن اراضی کشاورزی و ایجاد قطعات مناسب فنی و اقتصادی اما هنوز هم به دلیل قانون ارث بسیاری از زمین های کشاورزی خرد می شوند و کشاورزان روز به روز از کشاورزی صنعتی و اقتصادی فاصله بیشتری می گیرند.
نائب رئیس بنیاد گندم گلستان نیز در این خصوص گفت: اگر مکانیزاسیون یا آبیاری تحت فشار یا هر اقدام دیگر برای توسعه کشاورزی انجام شود باید قطعات زمین ها بزرگ باشد و در خرده مالکی کشاورزی انجام این اقدامات توجیه اقتصادی ندارد.
فریدون فدائی با بیان اینکه دنیا به سمت حل معضل خرده مالکی رفته، ادامه داد: زمانی در فرانسه میزان مالکیت هشت هکتار بود اما اکنون به ۸۰ هکتار رسیده همانطور که برای فوتبال و والیبال مربی از کشورهای دیگر می آوریم برای بهره مندی از دانش کشورهای موفق می توانیم از افراد متخصص در حوزه پیشرفت و توسعه کشاورزی بهره مند شویم.
نائب رئیس بنیاد گندم گلستان: با یک پارچه سازی اراضی راندمان تولید افزایش خواهد یافت و کشاورزی توجیه اقتصادی پیدا خواهد کرد
وی با اشاره به اینکه مشکل ارث را باید علما حل کنند، خاطرنشان کرد: کشاورزی خرده مالکی انگیزه ای برای پیشرفت ندارد و طرح یک پارچه سازی اراضی می تواند به این معضل خاتمه دهد که قانون آن نیز وجود دارد اما متاسفانه هنوز اجرایی نشده است. با یک پارچه سازی اراضی راندمان تولید افزایش خواهد یافت و کشاورزی توجیه اقتصادی پیدا خواهد کرد.
مکانیزه شدن ضرورت دارد
نائب رئیس بنیاد گندم گلستان با بیان اینکه یک پارچه سازی اراضی مانع هدر رفت منابع خواهد شد، تاکید کرد: مرز بندی هایی که در زمین های کشاورزی وجود دارد به دلیل وجود انواع علف هرز کانون بیماری و آفت است و حذف آنها علاوه بر اضافه شدن به مساحت زمین ها باعث کاهش آفت نیز خواهد شد.
شاید یکی از دلایل اینکه سال هاست برای مکانیزاسیون شدن کشاورزی تلاش کرده و به جای نمی رسیم نیز خرده مالکی باشد چرا که بیشتر ماشین آلات مخصوص بخش زراعی بزرگ هستند و در قطعات کوچک به خوبی کارآیی ندارد، به عنوان مثال فعالیت کمباین ها در اراضی کوچک غیر ممکن و هیچ صرفه اقتصادی نخواهد داشت.
کارشناس و فعال حوزه کشاورزی گلستان نیز خرده ملکی را یک معضل بزرگ در صنعت کشاورزی دانست و اظهار کرد: در تمام دنیا به سمت این حرکت کردند که به صورت سهام و یا تعاونی زمین های کشاورزی را اداره کنند اما متاسفانه وضعیت ما در این خصوص روز به روز بدتر می شود.
محمد رضا مقصودلو با تاکید بر این مساله که برای رفع مشکل خرده مالکی باید اقدام جدی انجام شود، تاکید کرد: با یکپارچه سازی اراضی علاوه بر اینکه می توانیم از اداوات و تجهیزات روز دنیا بهره مند شویم افزایش سطح نیز پیدا خواهیم کرد. مرز بندی که در زمین ها وجود دارد باعث سبز شدن علف های هرز و میزبانی از آفات می شود که با حذف آن در سطح کلان مساحت زیادی به زمین های کشاورزی اضافه خواهد شد و عملکرد افزایش می یابد.
فعال حوزه کشاورزی با تاکید بر این مساله که خرده مالکی سبب هدر رفت سرمایه خواهد شد، ادامه داد: هر کشاورز برای یک الی پنج هکتار زمین کشاورزی اداوتی مانند تراکتور و دنباله بندهای آن را خریداری می کند، در حالی که این امکانات برای ۳۰ هکتار زمین کشاورزی است در خرده مالکی سرمایه های بیشتری به هدر می رود اما با یکپارچه سازی بهره مندی بیشتری از مکانیزاسیون خواهیم داشت که برای کشاورز نیز اقتصادی تر است.
لزوم اعمال سیاست های تشویقی برای کشاورز
کاهش بهره‌وری و افزایش هزینه‌های تولید ناشی از خرد اراضی زراعی و باغی یکی از موانع عمده دستیابی به توسعه پایدار کشاورزی است و متاسفانه به دلیل نداشتن توجیه اقتصادی، شاهد تغییر کاربری ها در این حوزه هستیم، در حالی که این مشکل با همت مسئولان و فرهنگ سازی در این زمینه مرتفع خواهد شد.
رئیس اتاق بازرگانی نیز در این خصوص گفت: برای اقتصادی شدن کشاورزی و تجهیز آن به علم روز دنیا نیازمند حرکت به سمت یکپارچه سازی هستیم و چنانچه با روش های جاری کشاورزی را ادامه دهیم مشکلات دفر این بخش رفع نخواهد شد.
رئیس اتاق بازرگانی گرگان: مرز بندی بین اراضی در قطعات کوچک حدود ۱۰ درصد از مساحت زمین را شامل می شود و درعین حال کشت محصولات متنوع و با توجه به سلیقه کشاورز در یک محدوده، میزان و تنوع آفات را نیز افزایش می دهد
امیر یوسفی با اشاره به اجرای طرح تعاونی زمین های کشاورزی در روستای محمد آباد گرگان، افزود: در این روستا با تعاونی کردن اراضی کشاورزی، زمینی که برای کشاورز توجیه اقتصادی نداشت اکنون از درآمد خوبی برخوردار است.
وی ادامه داد: مرز بندی بین اراضی در قطعات کوچک حدود ۱۰ درصد از مساحت زمین را شامل می شود و درعین حال کشت محصولات متنوع و با توجه به سلیقه کشاورز در یک محدوده، میزان و تنوع آفات را نیز افزایش می دهد.
رئیس اتاق بازرگانی گرگان با اشاره به اینکه اگر فرهنگ تعاونی در کشاورزی ترویج داده شود بسیاری از مشکلات رفع خواهد شد، تصریح کرد: متاسفانه در کشور جواب نمی دهد و فرهنگ سازی لازم در این خصوص انجام نشده است. دولت برای رفع معضل خرده مالکی باید سیاست های تشویقی برای کشاورز لحاظ کند تا کشاورزی به سمت صنعتی و مدرن سوق پیدا کند و به لحاظ اقتصادی توجیه اقتصادی داشته باشد.
موضوع خرده مالکی تنها منحصر به گلستان نیست و در همه کشور وجود دارد اما در استان‌های شمالی خرده مالکی دغدغه بیشتری را ایجاد می کند و نیازمند تصویب قوانین جدید و حل مباحث شرعی است تا این مسئله به روش قانونی حل و فصل شود.
منبع: هنگامه خاندوزی؛ نویاب