کاهش روان آب رودخانه هراز و نوبت بندی طولانی مدت رها سازی آب این رودخانه به عنوان مهم‌ترین و بزرگ‌ترین رودخانه مازندران سبب شد تا پمپ آب چاه‌های نیمه عمیق شالیزارهای واقع در دشت ۱۱۰ هزار هکتاری هراز روشن شود.
مشاهدات میدانی و اظهارات کشاورزان و مسوولان مازندران نشان می‌دهد که روان آب رودخانه هراز پاسخگوی تامین همزمان نیاز شالیزارها بزرگ ترین دشت شالیکاری استان نیست و کشاورزان منطقه از نخستین روزهای دهه دوم ماه خرداد برای جبران کمبود آب، پمپ‌های کشاورزی خود را روشن کنند.
طبق اعلام رسمی جهاد کشاورزی مازندران، آب شالیزارهای دشت هراز که نیمی از سطح زیر کشت برنج استان را تشکیل می‌دهد باید از رودخانه هراز تامین شود. دشت هراز شالیزارهای شهرستان‌های آمل، بابل، فریدونکنار، محمودآباد و بابلسر را در بر می‌گیرد.
هم اکنون نشای برنج در شالیزاری‌های دشت هراز در مرحله پنجه زنی است و در بعضی از مناطق هم به مرحله حساس خوشه دهی رسیده است ؛ مرحله ای که بر اساس کارشناسی فنی نیاز آبی گیاه برنج از حساسیت بالایی برخوردار است و با توجه به تداوم گرمای هوا، شالیکاران برای جلوگیری از خشک شدن زمین باید شالیزارها را غرقاب داشته باشند.
طبق اعلام رسمی جهاد کشاورزی مازندران هم اکنون بیش از ۲۰۰ هزار هکتار از شالیزارهای استان نشاء کاری شده است. طبق آمار خزانه گیری، حدود ۱۵هزار هکتار از زمین‌های شرق استان نیز در مرحله نشاء کاری قرار دارد. معمولا کشاورزان شرق استان به دلیل کشت کلزا و گندم تا ۴۵ روز دیرتر از مرکز و غرب استان اقدام به کشت برنج می‌کنند. حدود ۵۰ هزار هکتار از زمین‌های شالیزاری مازندران در شهرستان‌های ساری، نکا، بهشهر و گلوگاه در شرق استان قرار دارد.
نخستین نشاء مکانیزه برنج مازندران در سال زراعی جدید حدود یک هفته زودتر نسبت به سال زراعی گذشته یعنی هفدهم فروردین ماه امسال در شهرستان آمل در دشت هراز انجام شده بود.
اظهارات شالیکاران دشت هراز نشان می‌دهد که در حال حاضر به دلیل کاهش آب سطحی رودخانه هراز، فاصله زمانی نوبت بندی آب در رودخانه‌ها از چهار روز به هشت تا ۱۰ روز رسیده است و این موضوع سبب شد تا کشاورزان با مشکل جدی کمبود آب مواجه شوند.
یکی از شالیکاران بخش لاله آباد بابل با بیان این که با توجه به افزایش دمای هوا زمان ماندگاری آب در شالیزار از سه تا چهار روز به کمتر از ۲۴ ساعت رسیده است، گفت: از ابتدای خرداد تا کنون فقط ۲ بار از رودخانه معروف ” کاری پی” آب دریافت کردیم، در صورتی در ماه اردیبهشت هر چها روز یک نوبت رها سازی آب در این رودخانه انجام می‌شده است.
سید محمد موسوی با توضیح این که فاصله هشت روزه نوبت بندی و رها سازی آب در رودخانه‌ها برای آبیاری شالیزاری زیاد است، افزود: به همین دلیل بیشتر کشاورزان این منطقه برخلاف سال گذشته زودتر چاه‌های کشاورزی را برای جبران کمبود آب، از چهار روز پیش روشن کردند.
وی با بیان این که اگر زمین شالیزاری خشک شود، برای جبران آن نیاز به آب در شالیزارها تا چهار برابر بیشتر می‌شود، ادامه داد: به همین دلیل کشاورزان با روش کردن چا‌های کشاورزی نیاز آب زمین را برطرف می‌کنند.
این کشاورز بابلی وضعیت آب دهی چاه‌های کشاورزی را مطلوب ارزیابی کرد و اظهار داشت: به طور یقین مشکل کمبود آب با چا‌های کشاورزی حل می‌شود، اما فعالیت کاری و هزینه کشاورزان بیشتر شده است.
مدیر زراعت جهاد کشاورزی مازندران هم ضمن تایید کمبود آب در شالیزارهای منطقه مرکزی دشت هراز، گفت: از آن جایی که بیشتر شالیزارهای این منطقه هنوز در مرحله پنجه زنی قرار دارند و وارد مرحله خوشه دهی نشدند، کاهش روان آب در این مرحله خطر بروز تنش و خطر کم آبی و خشکسالی در مرحله خوشه دهی را بیشتر کرده است.
خلیل حقیقی با توضیخ این نکته که گیاه برنج در مرحله حساس رویشی یعنی خوشه بندی به وجود آب دائمی پای ساقه نیاز دارد، افزود: اگرچه تقریبا تمامی کشاورزان منطقه حداقل یک حلقه چاه نیمه عمیق داخل زمین شالیزاریشان دارند که بتوانند با بهره گیری از آب‌های زیرزمینی تنش خشکسالی ناشی از کمبود روان آب‌های رودخانه ای را به حداقل برسانند، اما اگر همه چاه‌ها همزمان در یک منطقه روشن شود، با مشکل مواجه خواهیم شد.
مدیر زراعت جهاد کشاورزی مازندران بر لزوم همکاری همه کشاورزان در شرایط کم آبی تاکید کرد و گفت: به طوریقین با مصرف بهینه آب کشاورزی که نیاز آب دشت هراز تقریبا تا یک ماه آینده است، می‌توانیم بدون خسارت از این تنش خشکسالی گذر کنیم.
وی از دشت هراز به عنوان مهم ترن دشت شالیزاری مازندران نام برد و گفت: اتمام و بهره برداری از سد هراز روی همین رودخانه پرآب استان که در ۶ ماه سال به صورت هرز وارد دریا می‌شود، ضروری و نیاز به اهتمام ویژه دارد.
مدیر دفتر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه ای مازندران نیز در گفت و گو با خبرنگار ایرنا با اظهار این که هر روز دبی و روان آب رودخانه بزرگ و مهم هراز کم می‌شود، گفت: در حالی که دبی آب رودخانه هراز روز یکشنبه ۱۵ خرداد ماه ۲ میلیون و ۴۰۰ هزار متر مکعب در شبانه روز بود، در ۲۴ ساعت منتهی به ظهر امروز دوشنبه ۱۶ خرداد ۳۰۰ هزار متر مکعب کمتر شد و به ۲ میلیون و ۱۰۰ هزار متر مکعب رسید.
فرهاد مشهدی خلردی با بیان این که شرکت آب منطقه ای بناچار نوبت بندی رها سازی آب رودخانه برای کشاورزان بهره بردار را بیشتر کرده است، افزود: گزارش کارشناسان جهاد کشاورزی نشان می‌دهد که پمپ چاه‌های کشاورزی استان در این دشت روشن شده است و یکی از نکاتی که خطر کمبود آب را بیشتر می‌کند، این است که امسال زودتر از موعد مقرر پمپ‌های آب کشاورزی روشن شده است.
وی میزان آبدهی هفت ماهه سال آبی جاری رودخانه هراز به عنوان پرآب ترین وردخانه مازندران را ۳۱۹ میلیون متر مکعب اعلام کرد و توضیح داد: آبدهی این رودخانه نسبت به مدت مشابه سال قبل ۱۳درصد افزایش ولی نسبت به دراز مدت ۱۴درصد کاهش نشان می‌دهد.
به رغم این که رودخانه هراز یکی از بزرگ ترین و پر آب ترین رودخانه استان مازندران است و دشت ۱۱۰ هزار هکتاری شالیزاری هراز در این منطقه واقع است، اما سدی به نام همین رودخانه طبق گزارش رسمی شرکت آب منطقه ای با ۴۰ درصد پیشرفت فیزیکی در حال ساخت است.
این سد در زمان بهره برداری قرار است علاوه بر تامین آب کشاورزی، آب شرب شهرهای گروه الف را با حدود نیمی از جمعیت سه میلیون و ۳۰۰ هزار نفری مازندران تامین کند. ظرفیت نهایی پیش بینی شده برای سد هراز ۶۵۰ میلیون مترمکعب است و به تنهایی می‌تواند برابر با هشت سد بزرگ و کوچک موجود در مازندران و ۸۰۰ قطعه آببندان فعلی استان ذخیره سازی آب انجام دهد.
برنجکاری یکی از مهم ترین فعالیت کشاورزی در مازندران و منبع مهم درآمد کشاورزان استان است و با تولید بیش از یک میلیون تن، ۴۲ درصد برنج مورد نیاز کشور از این استان تامین می‌شود.
منبع: ایرنا